Fittonia là một chi thực vật thuộc họ Acanthaceae và được tìm thấy ở các vùng nhiệt đới, chúng là loài thực vật nhỏ không cao hơn 20 - 25 cm. Cụ thể chi này bao gồm 3 loài leo và 1 loài mọc thẳng (Fittonia gigantea), trong đó phổ biến là Fittonia albivenis (cẩm nhung). Các loài trong chi này còn được gọi với cái tên là lá may mắn.
I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng
1. Đặc điểm hình thái
Cẩm nhung có tên khoa học là Fittonia albivenis, là cây thân thảo mọc lan, cao trung bình 10 - 15 cm.
- Thân, cuống lá và cuống lá đều có lông phủ dày đặc.
- Lá hình bầu dục, màu xanh nhạt, hơi cong về phía sau, có gân màu trắng bạc. Có loại lá lớn dài khoảng 10 cm, có loại lá nhỏ dài khoảng 2,5 cm. Màu sắc đa dạng: từ gân trắng mỏng đến bề mặt gần như bạc, lá có thể sơn màu đỏ hoặc màu gạch. có gân màu trắng hoặc hơi vàng.
- Hoa nhỏ, màu trắng. Lá bắc tương đối to và có màu sắc rực rỡ. Lá đài có 4 - 5 thùy, cánh hoa hình ống có 2 - 5 thùy, nhị hoa xếp thành cặp, bầu nhụy có 2 ngăn. Quả có 2 hạt, dễ vỡ. x`Hạt không có nội nhũ và có mầm lớn.
2. Đặc điểm sinh trưởng
Cây ưa nhiệt độ mát mẻ, thích hợp là 18 - 24°C, nếu dưới 13°C thì cây ngừng phát triển và một số lá bắt đầu rụng, < 8°C thì thân cây bị hư hại. Vì cây nhỏ, cần tránh ánh nắng trực tiếp, mức độ che nắng từ 50% - 60% là phù hợp nhất. Cẩm nhung không chịu hạn. Đất trồng tốt nhất là đất thịt pha cát, giàu mùn; độ ẩm không khí tương đối từ 60 - 75.
3. Phân loài
Như chia sẻ ở trên, có 4 loài Fittonia rụng lá được trồng để trang trí trong đó có 3 loài thân leo và 1 loài thân mọc thẳng; nhưng chỉ có 2 giống được trồng trong nhà là Cẩm nhung (tên cũ là Fittonia Verschaffelta) và Fittonia gigantea.
Fittonia gigantea là cây bụi có thân mọc thẳng đứng, có thể cao tới 60 cm. Cành mọc hơi hướng xuống dưới và phủ đầy lông tơ. Lá có hình trứng dài khoảng 15 cm. Bề mặt có màu xanh đậm, viền và gân màu đỏ. Cây nở hoa màu hồng với một đốm hơi vàng trên cánh hoa.
II. Tác dụng & ý nghĩa của cây
1. Tác dụng
1.1. Giá trị làm cảnh
Cây nhỏ có lá ngắn, thân thấp, lá có sọc gân màu trắng bạc hoặc hồng trông rất nghệ thuật nên có giá trị làm cảnh cao, có thể trồng chậu để trong nhà. Đây cũng là cây trồng cây không độc hại.
1.2. Thanh lọc không khí
Nó có thể hấp thụ hiệu quả formaldehyde, HF, benzen và các chất ô nhiễm khác trong không khí ở một mức độ nhất định, được chuyển hóa trong tế bào để giải phóng oxy, làm cho không khí trong sạch hơn ở mức độ nào đó.
1.3. Cải thiện phong thủy
Nhiều người tin rằng cẩm nhung có thể hóa giải tà khí và năng lượng tiêu cực, giúp ngăn chặn những điều xui xẻo, đồng thời cải thiện vận may cho gia đình.
2. Ý nghĩa
Ý nghĩa của cây cẩm nhung là cảm xúc mãnh liệt, tình yêu chung thủy, lý trí và tình yêu quê hương.
III. Hướng dẫn trồng & chăm sóc cây
Việc đầu tiên bạn cần làm là chọn loại chậu phù hợp cho nó. Vì loài này có thân rễ ngắn nên tốt nhất là chậu rộng và nông, chậu quá sâu có thể ngập úng nước.
1. Trồng & chăm sóc cây
Đất trồng tốt nhất là hỗn hợp đất vườn, đất mùn lá, than bùn và cát sông theo tỷ lệ 3:1:1:1 (hoặc đất than bùn, đá trân châu, đá ceramsite theo tỷ lệ 2:2:1 hoặc mùn cưa, vermiculite, cát sông tỷ lệ 2:2:1.). Độ pH của đất ở mức hơi chua là tốt nhất, nó không chịu được đất kiềm, thậm chí trung tính, có thể trồng thủy sinh nếu bạn muốn.
Trồng chủ yếu từ gieo hạt. Khi cây con có 3 - 4 cặp lá thì cắt ngang thân để khuyến khích cây ra nhiều cành hơn cũng như kiểm soát chiều cao của cây. Bón phân 15 ngày/ lần trong mùa sinh trưởng, có thể sử dụng NPK tỷ lệ 20-20-20, pha loãng (nồng độ = 1/3 khuyến nghị trên bao bì). Dùng dung dịch mangan sunfat 0,05% - 0,1% phun lên lá 1 - 2 lần trong thời kỳ sinh trưởng để lá xanh và mỏng hơn. Ngoài ra chú ý thêm:
- Nhiệt độ không được thấp hơn 17°C và không cao hơn 32°C.
- Ánh sáng tự nhiên khuếch tán, tránh nơi có ánh mặt trời nắng gắt hoặc râm hoàn toàn.
- Tưới nước nhiều vào mùa hè (cứ 2 - 3 ngày/ lần), đất lúc nào cũng phải hơi ẩm (không ẩm tới mức nhớt nhớt); vào mùa đông tưới vừa phải hơn, cứ tuần 1 lần là đủ.
- Độ ẩm không khí tối ưu 70 - 80%.
- Trồng lại hàng năm vào mùa xuân trên đất tơi xốp, nhẹ. Có thể trộn đất trồng mới như trên hoặc hỗn hợp gồm 2 phần mùn lá, 1 phần than bùn, 1 phần cát.
2. Kiểm soát sâu bệnh
- Các bệnh thường gặp bao gồm thối lá và thối rễ. Bệnh thối lá có thể phun 25% bột thấm carbendazim tỷ lệ 1:1000 lần nước còn nếu thối rễ thì ngâm rễ trong dung dịch streptomycin tỷ lệ 1:1000 lần nước.
- Các loài gây hại bao gồm côn trùng cánh vảy, nhện và ốc sên. Côn trùng cánh vảy và nhệncó thể bị tiêu diệt bằng cách phun omethoate 40% EC tỷ lệ 1:1000 lần. Ốc sên thì bắt bằng tay.
Một số dấu hiệu thường gặp
- Lá khô và cong do độ ẩm không khí quá thấp hoặc nắng quá gắt.
- Lá cong và rũ xuống là do cây đang thiếu nước.
- Lá phía dưới chuyển sang màu vàng nghĩa là cây đang thừa nước.
- Lá rơi ra là do nhiệt độ trong phòng quá thấp.
- Thân cây mềm nhũn và sẫm màu là do nấm gây hại.
IV. Phương pháp nhân giống
Việc nhân giống cẩm nhung chủ yếu dựa vào phương pháp giâm cành, phân chia và xếp lớp. Có thể giâm cành từ những cành cắt bỏ khi bạn cắt tỉa hàng năm, cứ 3 - 4 chồi lá làm 1 cành và dài 5 - 8cm, bỏ các lá ở đốt dưới rồi cắm vào đất, giữ ẩm cho đất và đặt ở nơi râm mát, rễ có thể ra trong khoảng 1 tuần. Còn đối với xếp lớp thì cứ chôn một phần cành dài của cây mẹ xuống đất, chờ 1 - 2 tuần cho cành ra rễ rồi cắt khỏi cây mẹ và trồng riêng như cây mới.
Ngoài ra có thể nhân giống bằng nuôi cấy mô: Lá và đầu thân thường được dùng làm mẫu vật, sau khi khử trùng thì cắt thành các đoạn dài 8 - 10 mm và cấy vào môi trường MS + 2 mg/L 6-benzylaminoadenine. môi trường nuôi cấy chứa 2 mg/L axit naphthylacetic và 1 mg/L 2,4-D, lá cong lại sau 30 ngày và chồi mọc sau 20 ngày nữa.
