Giữa bạt ngàn núi rừng Quảng Bình, có một hang động kỳ vĩ mà thiên nhiên đã ban tặng cho đất nước ta, đó là động Phong Nha. Động được hình thành bởi quá trình kiến tạo địa chất hàng triệu năm, với hệ thống thạch nhũ, măng đá vô cùng đa dạng và phong phú. Động Phong Nha còn được mệnh danh là “Kỳ quan đệ nhất động” của Việt Nam, và là điểm du lịch hấp dẫn thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.
Lịch sử phát hiện và nguồn gốc tên Động Phong NhaĐộng Phong Nha được người Chăm phát hiện từ thời xa xưa, khi vùng đất này còn thuộc Vương quốc Chăm Pa. Các văn tự khắc trên vách đá bằng ngôn ngữ Chăm Pa cổ và những pho tượng đá đã đổ vỡ cho thấy động Phong Nha đã được người Chăm biết đến và thờ cúng tại đây.
Theo các tư liệu lịch sử, năm 1550, Dương Văn An là người đầu tiên ghi chép về động Phong Nha. Sau đó, động Phong Nha được đưa vào danh sách Cửu Đỉnh Đại Nội của triều đình Nguyễn ở Huế. Năm 1824, vua Minh Mạng đã ban tặng danh hiệu “Diệu ứng chi thần” cho động Phong Nha, và sau đó, các vua thuộc triều đình Nhà Nguyễn cũng trao danh hiệu “Thần Hiển Linh” cho hang động này.
Vào cuối thế kỷ XIX, một linh mục người Pháp tên Léopold Michel Cadière đã thực hiện cuộc thám hiểm và khám phá động Phong Nha. Ông đã tôn vinh động này với cái tên “Đông Dương đệ nhất động”. Vào tháng 7 năm 1924, nhà thám hiểm người Anh Barton sau khi khám phá động Phong Nha đã xác nhận rằng động này có thể so sánh với các hang động nổi tiếng trên thế giới như động Padirac ở Pháp và động sông Drach ở Tây Ban Nha về vẻ đẹp kỳ vĩ của nó.
Đến nay, có nhiều ý kiến khác nhau về nguồn gốc tên gọi động Phong Nha. Một số ý kiến cho rằng tên gọi Phong Nha xuất phát từ tiếng địa phương, có nghĩa là “gió luồn qua kẽ răng”. Điều này xuất phát từ hình ảnh những măng đá rũ xuống ở cửa hang, tạo nên hình ảnh giống như những chiếc răng lớn và gió không ngừng lùa qua những kẽ răng. Một số ý kiến khác lại cho rằng tên gọi Phong Nha có nguồn gốc từ tiếng Hán, ghép từ hai chữ “phong” (風) nghĩa là gió và “nha” (牙) nghĩa là răng.
Ngoài ra, theo Lê Quý Đôn, tên gọi Phong Nha xuất phát từ tên của một làng miền núi ngày xưa (nay là tổ dân phố Phong Nha, thị trấn Phong Nha, huyện Bố Trạch). Cho đến nay, vẫn chưa có một ý kiến thống nhất nào về nguồn gốc tên gọi động Phong Nha. Tuy nhiên, dù nguồn gốc tên gọi là gì thì động Phong Nha vẫn là một kỳ quan thiên nhiên tuyệt đẹp, là niềm tự hào của người dân Việt Nam. Ngày nay, Phong Nha là một điểm đến du lịch hấp dẫn với nhiều trải nghiệm thú vị đối với nhiều du khách trong và ngoài nước.
Quá trình khảo sát động Phong Nha
Năm 1935, một người dân địa phương tình cờ phát hiện một động khô có cửa động cách động Phong Nha 1.000m, ở độ cao 200m. Động này nằm trong khối núi đá vôi Kẻ Bàng thuộc xã Sơn Trạch, huyện Bố Trạch, và mặc dù không có sông ngầm, hang động này cũng có một cảnh quan kỳ vĩ không kém động Phong Nha.
Năm 1937, Phòng du lịch của Khâm sứ Pháp ở Huế đã xuất bản một cuốn tập gấp giới thiệu du lịch ở Quảng Bình, trong đó giới thiệu về động Phong Nha. Điều này đã đưa động Phong Nha lên hạng nhì trong số các điểm du lịch ở Đông Dương thuộc Pháp. Trước năm 1990, đã có nhiều cuộc thám hiểm hang động do các nhà khoa học Việt Nam và nước ngoài thực hiện, nhưng ít thông tin được tiết lộ về hệ thống hang động Phong Nha.
Năm 1990, Đại học Tổng hợp Hà Nội và Hiệp hội nghiên cứu hang động Hoàng gia Anh đã bắt đầu hợp tác thám hiểm và nghiên cứu sâu rộng về hang động trong khu vực này. Cuộc thám hiểm đầu tiên được tiến hành bởi một nhóm các chuyên gia về hang động của Hiệp hội nghiên cứu hang động Anh và Khoa Địa chất Địa hình của Đại học Tổng hợp Hà Nội, do Howard Limbert chỉ huy, và họ đã hoàn tất nghiên cứu về động Vòm.
Năm 1992, một nhóm gồm 12 nhà khoa học Anh và 6 giáo sư của Đại học Tổng hợp Hà Nội đã tiến hành cuộc thám hiểm thứ hai và đã khám phá và nghiên cứu động Phong Nha và động Vòm, bao gồm thám hiểm 7.729 m thuộc động Phong Nha và 13.690 m thuộc động Vòm và các hang động lân cận. Cuộc thám hiểm thứ ba vào năm 1994 bao gồm 11 nhà khoa học Anh và 5 nhà khoa học Việt Nam thuộc Đại học Tổng hợp Hà Nội đã tiếp tục nghiên cứu và khám phá hang động trong khu vực này.
Các cuộc thám hiểm này đã đối mặt với nhiều khó khăn và nguy hiểm, bao gồm hang động sắc nhọn, lòng hang hẹp, và nguy cơ dâng lên đột ngột của các sông suối ngầm, cũng như thiếu lượng oxy trong nhiều khu vực hang động. Tuy vậy, các kết quả nghiên cứu, thám hiểm động Phong Nha đã góp phần làm rõ giá trị khoa học, giá trị lịch sử và văn hóa của hệ thống hang động này. Các kết quả này đã giúp bảo vệ và phát huy giá trị của động Phong Nha, đồng thời, làm cơ sở cho quá trình quy hoạch, phát triển du lịch và hoàn thiện hồ sơ để trình lên UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới.
Nằm trong Vườn Quốc Gia Phong Nha - Kẻ Bàng, nơi được UNESCO 2 lần công nhận là “Di sản thiên nhiên thế giới”
Động Phong Nha là một trong những hang động thuộc Vườn Quốc Gia Phong Nha - Kẻ Bàng, nơi từng được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới theo tiêu chí địa chất, địa mạo vào năm 2003, và vào ngày 3 tháng 7 năm 2015 tiếp tục được UNESCO công nhận lần 2 là Di sản thiên nhiên thế giới với tiêu chí đa dạng sinh học.
Với tiêu chí địa chất, địa mạo, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng được đánh giá là một trong những khu vực Karst lớn nhất và quan trọng nhất trên thế giới. Khu vực này có lịch sử địa chất lâu đời, trải qua nhiều giai đoạn kiến tạo và xói mòn, tạo nên một hệ thống hang động, sông ngầm và các đặc điểm địa mạo độc đáo.
Đối với tiêu chí đa dạng sinh học, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng có hệ sinh thái đa dạng và phong phú, bao gồm hệ động thực vật rừng nhiệt đới ẩm, hệ động thực vật hang động và hệ động thực vật sông ngầm. Khu vực này là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng, được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ thế giới.
Việc được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới là một vinh dự lớn cho Việt Nam. Đây là một cơ hội để quảng bá và phát triển tiềm năng du lịch và bảo tồn giá trị thiên nhiên của Việt Nam.
Địa chất, địa mạo của động Phong Nha
Động Phong Nha là một trong những địa điểm du lịch hấp dẫn nhất ở Việt Nam. Động có chiều dài 7.729m, cửa động rộng 20-25m, cao 10m, sâu 83m, và là một hang động nước tiêu biểu, ảnh hưởng dòng chảy nên Phong Nha bao gồm 12 hang chính và khá nhiều nhánh hang phụ nối liền nhau.
Quá trình hình thành địa chất địa mạo của động Phong Nha là một quá trình lâu dài, phức tạp, bắt đầu từ khoảng 400 triệu năm trước vào thời kỳ Đại Cổ sinh. Trong suốt quá trình này, khu vực này đã trải qua các giai đoạn kiến tạo, vận động địa chất và tác động của các yếu tố ngoại lực khác nhau, dẫn đến sự hình thành của các dạng địa hình, địa mạo độc đáo, đa dạng.
Các hoạt động vận động địa chất tiếp tục diễn ra, tạo ra các đứt gãy, phối tảng, uốn nếp,… trong các dãy núi đá vôi. Các đứt gãy tạo ra các khe nứt, đứt gãy,… trong đá vôi, tạo điều kiện cho nước ngầm xâm nhập và hòa tan đá vôi, tạo thành các hang động. Các yếu tố ngoại lực, bao gồm nước chảy, gió,… cũng góp phần vào quá trình hình thành các hang động. Quá trình bào mòn của nước mưa, nước ngầm là yếu tố quan trọng nhất tạo nên địa hình Karst ở Phong Nha - Kẻ Bàng. Nước mưa khi rơi xuống bề mặt đất sẽ hòa tan một lượng nhỏ CaCO3 trong đá vôi. Dưới tác động của trọng lực, nước ngầm sẽ thẩm thấu qua các khe nứt, tạo thành các dòng chảy ngầm. Dòng chảy ngầm này sẽ tiếp tục bào mòn đá vôi, tạo thành các hang động, nhũ đá,…
Khu vực Phong Nha - Kẻ Bàng hiện tại là kết quả tổng hợp của 5 giai đoạn phát triển lớn trong lịch sử phát triển vỏ Trái Đất trong khu vực. Mỗi giai đoạn đều có những đặc điểm và vai trò riêng trong việc hình thành địa chất địa mạo của khu vực này.
- Giai đoạn Kỷ Ordovic muộn - giai đoạn Silur đầu (450 triệu năm)
- Giai đoạn Kỷ Devon giữa và muộn (khoảng 340 triệu năm)
- Giai đoạn Kỷ Than đá - Kỷ Permi (300 triệu năm)
- Giai đoạn Orogen
- Giai đoạn Đại Tân sinh (250-65 triệu năm)
Các điểm nổi bật tại Động Phong Nha
Động Phong Nha được mệnh danh là “kỳ quan đệ nhất động” với 7 cái nhất được các chuyên gia hang động Hoàng gia Anh đánh giá:
- Hang động dài nhất.
- Cửa hang cao và rộng nhất.
- Có những hồ nước ngầm đẹp nhất.
- Hang khô rộng và đẹp nhất.
- Thạch nhũ tráng lệ và đẹp nhất.
- Sông ngầm dài nhất Việt Nam.
- Bãi đá, bãi cát rộng và đẹp nhất.
Cảnh đẹp hang động Quảng Bình là một phần của vẻ đẹp tự nhiên đặc biệt của khu vực này. Nói về vẻ đẹp của động Phong Nha, không có từ ngữ nào có thể diễn tả hết được. Thạch nhũ trong động muôn hình vạn trạng, tựa như những bông hoa, chuỗi ngọc, tượng Phật hay gấm vóc. Khi đi thuyền trên sông Son, du khách sẽ được chiêm ngưỡng một núi đá vôi khổng lồ sừng sững bên dòng sông. Cửa hang như một bức tranh sơn thủy hữu tình, mở ra một thế giới kỳ ảo bên trong.
Khi thuyền bắt đầu di chuyển vào hang, du khách sẽ cảm nhận được một không khí mát lạnh và tâm hồn như được rung động. Cảm giác ấy giống như đang bước vào một nơi linh thiêng, huyền bí. Ngồi trên thuyền, du khách có thể ngắm nhìn vẻ đẹp lung linh, huyền ảo của hệ thống thạch nhũ muôn hình vạn trạng, các khối nhũ đá rũ xuống tựa như những hàm răng khổng lồ đang chống đỡ những luồng gió mạnh từ trong hang thổi ra. Bút mực cũng không thể nào tả hết được vẻ đẹp này.
Khi tham quan Động Phong Nha, bạn sẽ lần lượt được tham quan các hang động lung linh, kỳ ảo dưới ánh đèn hang Cô Tiên, hang Bi Ký, hang Cung Đình. Đây là những hang động được thiên nhiên ban tặng hệ thống nhũ đá huyền ảo và kỳ vĩ. Những kiệt tác của tạo hóa được thể hiện qua vô số hình ảnh kỳ lạ và hấp dẫn, trong đó nổi bật nhất là những cột nhũ đá cao trên 20 m trong hang Cung Đình hay hai cột nhủ trông như 2 sợi dây chạy dọc song song nối liền từ trần xuống sàn hang hay những vết tích của lịch sử trong hang Bi Ký. Do đó, có thể nói, du lịch động Phong Nha cũng đem lại cơ hội trải nghiệm giá trị văn hóa độc đáo của Quảng Bình.
Hoạt động du lịch tại Động Phong Nha
Du lịch hang động Quảng Bình là cách tuyệt vời để khám phá động Phong Nha và các điểm đẹp xung quanh. Du khách sẽ trải qua một trải nghiệm đầy thú vị khi lên thuyền để tận hưởng vẻ đẹp thiên nhiên tuyệt vời của địa hình karst cổ đại, có lịch sử hơn 400 triệu năm. Đồng thời, bạn sẽ có cơ hội khám phá cuộc sống của người dân Phong Nha bên bờ sông Son trong hành trình đến cửa động. Sau khi thuyền đưa du khách vào tham quan động Phong Nha dài 1,2 km, bạn có thể tự do đi bộ để khám phá hệ thống đá vôi với đủ loại hình dạng và kích thước.
Giá vé tham quan như sau:Người lớn hoặc trẻ em từ 1,3m trở lên: 150.000đ/người/lượt.Trẻ em dưới 1,3m: Miễn phí tham quan.Hãy lưu ý rằng chi phí vận chuyển thuyền là 550.000đ cho mỗi chuyến đi và về, với sức chứa tối đa là 12 người, bao gồm cả trẻ em.
Nếu du khách muốn sử dụng dịch vụ hướng dẫn viên, có hai tùy chọn ngôn ngữ:
- Hướng dẫn viên Tiếng Việt: 200.000đ/hướng dẫn viên.
- Hướng dẫn viên Tiếng Anh: 300.000đ/hướng dẫn viên.
Du khách sẽ đến Trung tâm du lịch Phong Nha nằm ngay trục đường chính để mua vé và thuê thuyền bắt đầu chuyến tham quan tại bến thuyền. Giờ mở cửa bán vé từ 7:30 AM - 4:00 PM, và có nhiều lượt tham quan trong ngày để du khách lựa chọn.
Cách đi đến Động Phong Nha
Động Phong Nha nằm trong vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, cách thành phố Đồng Hới khoảng 45km về phía tây bắc. Để đi đến động Phong Nha, bạn có thể lựa chọn một trong các phương tiện sau:
Xe máy
Đây là phương tiện di chuyển linh hoạt và tiết kiệm nhất. Bạn có thể thuê xe máy tại các khách sạn hoặc nhà nghỉ ở Đồng Hới. Từ trung tâm thành phố Đồng Hới, bạn đi theo đường QL16 đến thị trấn Phong Nha. Sau đó, bạn rẽ trái vào DT20 là đến động Phong Nha. Thời gian di chuyển khoảng 1 tiếng.
Xe buýt
Có các tuyến xe buýt chạy từ Đồng Hới đến Phong Nha với giá vé khoảng 20.000 đồng/lượt. Xe buýt sẽ đưa bạn đến trung tâm thị trấn Phong Nha. Từ đây, bạn có thể thuê xe ôm hoặc taxi để đến động Phong Nha. Thời gian di chuyển khoảng 1 tiếng 30 phút.
-Từ ga Đồng HớiTừ ga Đồng Hới, bạn đi bộ ra đường Trần Hưng Đạo và bắt taxi hoặc xe ôm đến bến xe khách Đồng Hới. Tại bến xe, bạn mua vé xe buýt đi Phong Nha. Thời gian di chuyển khoảng 2 tiếng.
-Từ sân bay Đồng HớiĐể tiết kiệm thời gian, bạn có thể di chuyển bằng máy bay đến sân bay Đồng Hới. Từ sân bay, bạn đi taxi hoặc xe buýt đến trung tâm thành phố Đồng Hới. Sau đó, bạn tiếp tục di chuyển đến Phong Nha theo các phương tiện đã nêu ở trên. Thời gian di chuyển khoảng 1 tiếng 30 phút.
Lưu ý khi đi đến động Phong Nha
- Lưu ý về thời điểm điĐộng Phong Nha nằm ở khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa, với hai mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 12, mùa khô bắt đầu từ tháng 1 đến tháng 8. Thời điểm lý tưởng nhất để đi du lịch động Phong Nha là vào mùa khô, từ tháng 1 đến tháng 8. Thời tiết lúc này khô ráo, thuận lợi cho việc tham quan và di chuyển. Tuy nhiên, nếu đi vào mùa mưa, bạn cũng sẽ có cho mình những trải nghiệm đặc biệt.
- Lưu ý về tôn trọng văn hóa bản địaPhong Nha - Kẻ Bàng là nơi sinh sống của một số đồng bào dân tộc thiểu số, với những phong tục tập quán, tín ngưỡng đặc trưng. Du khách cần tôn trọng văn hóa bản địa, không nên làm những hành động gây ảnh hưởng đến đời sống của người dân địa phương.
- Lưu ý về bảo tồn thiên nhiênVườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng là một trong những di sản thiên nhiên thế giới độc đáo, cần được bảo tồn và gìn giữ. Khi tham quan, du khách cần lưu ý không xả rác, không vứt rác bừa bãi, không bẻ cành cây, không bắt động vật hoang dã, không chạm tay vào thạch nhũ và các hiện vật trong hang,…
Nằm ẩn mình trong lòng núi đá vôi của Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, Động Phong Nha là một trong những kỳ quan thiên nhiên thế giới nổi tiếng nhất của Việt Nam. Với vẻ đẹp hùng vĩ, tráng lệ và huyền bí, động Phong Nha đã thu hút hàng triệu lượt khách du lịch trong và ngoài nước mỗi năm. Từ những nhũ đá, măng đá uốn lượn, kỳ vĩ đến những dòng sông ngầm trong vắt, thơ mộng, tất cả đã tạo nên một thế giới thần tiên, huyền ảo, khiến du khách không khỏi ngỡ ngàng, choáng ngợp.
Động Phong Nha không chỉ là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam mà còn là một di sản thiên nhiên thế giới cần được bảo tồn và gìn giữ. Mỗi chúng ta hãy cùng chung tay góp sức để giữ cho vẻ đẹp của Động Phong Nha mãi vẹn nguyên, như một món quà vô giá của thiên nhiên dành tặng cho nhân loại.
