Những thắc mắc về bậc học Thạc sĩ, Tiến sĩ?

Sau khi hoàn thành 3 bậc học nhiều bạn trẻ Việt Nam nói chung sẽ có những hướng rẽ khác nhau để vẽ ra cho mình những cuộc sống mới, nhiều người sẽ chọn đi làm ngay để hòa nhập với cuộc sống tất bật, bộn bề, phần lớn là như vậy, một phần sẽ chọn hướng đi an nhàn hơn và tận hưởng hơn là lập gia đình, một phần nhỏ sẽ chọn học cao hơn để phát triển năng lục bản thân sẵn có và bổ sung thêm những tinh hoa của nhân loại là kiến thức. Họ sẽ chọn học lên Thạc sĩ, Tiến sĩ, chắc hẳn bạn đã nghe nhiều về những doanh xưng này và cho rằng những danh hiệu đó thật cao quý và quyền lực.

Bài viết này sẽ giúp cho bạn hiểu hơn về khái niệm và cũng như những thay đổi trong môi trường, những gì bạn phải làm trước khi có ý định học lên thạc sĩ, tiến sĩ.

Trước hết là về khái niệm.

Thạc sĩ (Professional Master’s Degree): là học vị dành cho những người có trình độ chuyên ngành vững chắc đã hoàn thành khoá học tương ứng. Sau khi được học nâng cao, cộng với kinh nghiệm làm việc đã tích lũy được, Thạc sỹ sẽ có thêm kiến thức, năng lực nhằm thực hiện công tác chuyên môn cũng như nghiên cứu khoa học. Điều đáng nói là, không chỉ ứng dụng được kiến thức, kỹ năng trong 1 ngành, mà họ còn có thể ứng dụng liên ngành dựa trên những trải nghiệm.

Học vị thạc sĩ là một bậc đánh giá trình độ học vấn của một người. Nhìn chung, học vị thạc sĩ có cấp bậc cao hơn so với cấp bậc cử nhân, nhưng thấp hơn tiến sĩ và giáo sư.

Tiến sĩ là học vị dành riêng cho những người công tác trong tất cả các lĩnh vực học thuật nói chung. Xét về bậc học vị, thì Tiến sĩ cao hơn so với Thạc sĩ. Trong tiếng Anh, Tiến sĩ được gọi chung gọi là Doctor of Philosophy hoặc PhD. Tiến sĩ là một học vị cho tất cả các ngành khoa học, kể cảkhoa học cơ bản và khoa học xã hội, nhân văn. Chính vì thế, bất cứ ai theo đuổingành học nào cũng có thể tham gia các khoá đào tạo Tiến sĩ.

Chương trình tiến sĩ kéo dài 3 hoặc 4 năm nếu học toàn thời gian. Lượng kiến thức cũng như yêu cầu về chuyên môn, kỹ năng cũng cao hơn so với những bậc học như Thạc sĩ, Đại học.

Những thay đổi trong môi trường cũng như những kĩ năng bạn cần trang bị để tiến xa hơn khi tham gia chương trình học bậc thạc sĩ, tiến sĩ?

BẬC THẠC SĨ

Học tập: Nếu như học đại học có thể cảm giác mông lung, có nhiều môn học chung chung và chưa đi sâu vào ngành nghề cụ thể thì học thạc sĩ tập trung vào chuyên ngành rõ ràng. Ngay khi bạn nộp học thạc sĩ, bạn đã biết mình sẽ học ngành nào, tập trung vào những môn nào để tăng cường kiến thức, kỹ năng cho sự nghiệp sau này. Vì thế, học thạc sĩ sẽ dễ tập trung hơn, có động lực học hơn và tinh thần học tập cũng cao hơn ở đại học.

Học thạc sĩ sẽ có nhiều yêu cầu bài vở hơn học đại học. Phần đông giảng viên nhìn nhận học viên cao học là người trưởng thành, đã có bằng cử nhân, thậm chí đã có kinh nghiệm đi làm nên chất lượng bài vở và thái độ học tập cần phải tốt hơn thời đại học. Đặc biệt, để tốt nghiệp thạc sĩ, nhiều trường yêu cầu viết luận văn hoặc làm đề án tốt nghiệp có báo cáo đi kèm. Đối với những người chưa có nhiều kỹ năng viết hoặc không có kinh nghiệp làm luận văn ở bậc đại học thì việc hoàn thành luận văn thạc sĩ là một yêu cầu khó. Cùng với đó, thời gian học thạc sĩ lại khá ngắn (trung bình 2 năm) nên người học sẽ có cảm giác như vừa vào chương trình đã phải lo luận văn tốt nghiệp. Bởi thế, để tránh gặp phải chậm trễ trong quá trình viết luận văn thạc sĩ, học viên cần chủ động tìm giáo viên hướng dẫn từ sớm và suy nghĩ về đề tài làm luận văn, hướng triển khai, cách viết… ngay từ những ngày đầu tiên.

Môi trường: Đối tượng học thạc sĩ là những người đã tốt nghiệp đại học, có thể đã đi làm được một vài năm rồi mới quyết định quay lại trường học để nâng cao trình độ, lấy bằng cấp cao hơn. Bởi vậy, môi trường học thạc sĩ thường trưởng thành, nghiêm túc và tập trung hơn đại học. Học viên cùng một lớp có thể sẽ có lứa tuổi khác nhau, kinh nghiệm sống và làm việc khác nhau, cũng như có mục đích khác nhau khi theo đuổi tấm bằng thạc sĩ. Vì thế, môi trường học thạc sĩ cũng thực tế hơn, các học viên tạo thành network công việc-cộng tác (đặc biệt đối với chương trình MBA) và vì thế, nếu biết tận dụng, đây sẽ là tiền đề phát triển sự nghiệp sau tốt nghiệp.

Phát triển bản thân: Thạc sĩ là thời kỳ thú vị để phát triển bản thân vì trong cùng một khoá học sẽ có những người học từ đại học lên thẳng thạc sĩ vì muốn lấy bằng kép hoặc chưa biết định hướng rõ ràng cho tương lai, nhưng cũng có những người đã biết chắc tương lai nghề nghiệp của mình là gì rồi và quay lại học để tiến gần hơn với mục tiêu đó. Vì vậy, trong quá trình học thạc sĩ, bản thân mỗi người sẽ đi một cuộc hành trình riêng để trưởng thành và có định hướng chắc chắn hơn cho tương lai.

BẬC TIẾN SĨ

Học tập: Học tiến sĩ là một trải nghiệm học tập khác hẳn tất cả các cấp học khác. Vì tiến sĩ không tập trung vào việc lên lớp hay điểm số mà nặng hơn về nghiên cứu, thành quả của việc học tiến sĩ không phải là GPA cao mà là những xuất bản khoa học, những công trình, dự án nghiên cứu. Trong cả chương trình (thường dài từ 4 đến 10 năm), nghiên cứu sinh làm việc trong phòng thí nghiệm hoặc ở những dự án cộng tác với giáo sư. Vì vậy thay vì nói “học tiến sĩ” người ta thường nói là “làm tiến sĩ” vì đây chính là công việc thực sự, chứ không chỉ dừng lại ở việc lên lớp, trả bài bình thường. Tiến sĩ có yêu cầu học thuật cao hơn tất cả các bậc học khác. Để hoàn thành được chương trình, nghiên cứu sinh cần có đam mê với học thuật, có khả năng tập trung cao, kiên trì, bền bỉ để tập trung nghiên cứu những đề tài hẹp trong nhiều năm liền. Ngoài luận án tiến sĩ vô cùng quan trọng, nghiên cứu sinh còn cần phải làm tham luận phát biểu hội thảo và xuất bản nghiên cứu khoa học để có thể xây dựng CV cạnh tranh, có tiếng nói nhất định trong giới học thuật trước khi ra trường. Nếu bạn không thực sự đam mê nghiên cứu thì không nên theo đuổi con đường học tiến sĩ vì đây là một con đường hẹp, dài, mà phải mất rất nhiều thời gian, công sức mới đi được hết.

Môi trường: Nếu bạn bước vào chương trình tiến sĩ trước tuổi 30 (như tôi), bạn có thể sẽ thấy mình rất non nớt vì bạn học của bạn có thể đã lớn tuổi và đi làm nhiều năm, có rất nhiều kinh nghiệm rồi mới trở lại học—đặc biệt nếu bạn học ngành khoa học xã hội (social sciences). Bởi vậy, môi trường học rất học thuật và nghiêm túc, có phần căng thẳng và áp lực. Tuy nhiên, nếu bạn biết lắng nghe kinh nghiệm của người khác, biết phát huy lợi thế và kiến thức của mình đúng chỗ, bạn sẽ học được rất nhiều từ môi trường tiến sĩ và tìm ra chỗ đứng riêng cho mình. Ngoài ra, vì quá trình học tiến sĩ kéo dài rất lâu, bạn cần phải xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt đẹp với giáo sư, bạn bè và cả những cán bộ hành chính trong chương trình. Điều này rất khác với thời kỳ học đại học (khi bạn còn trẻ và dễ được bỏ qua sai lầm) hay thời kỳ thạc sĩ (khi thời gian học quá ngắn để ghi nhớ sai lầm). Kỹ năng giao tiếp, xây dựng mối quan hệ lâu dài là tối cần thiết trong quá trình học tiến sĩ.

Phát triển bản thân: Tiến sĩ là “thiên đường” cho những ai thích nghiên cứu học thuật và theo đuổi những giá trị hàn lâm, nghiêm túc. Cá nhân tôi cảm thấy não mình có thêm vài “vết nhăn” sâu trong quá trình học tiến sĩ, kèm theo nhiều kỹ năng cứng và kỹ năng mềm khác mà ít người có được. Quá trình học tiến sĩ thực sự giúp nghiên cứu sinh phát triển về chiều sâu hơn, nhận ra mình là ai và giá trị của mình thực chất là gì. Vì giai đoạn học tiến sĩ rất dài, nghiên cứu sinh phải xác định rằng sẽ có rất nhiều biến chuyển trong cuộc đời của họ. Bản thân tôi từ lúc bắt đầu chương trình đến khi tốt nghiệp đã qua không biết bao thay đổi lớn: lập gia đình, sinh con, nhà có người ốm, sa sút về tinh thần, thể chất, tài chính… Rất nhiều người phải bỏ học tiến sĩ giữa chừng vì những vấn đề trong đời sống cá nhân ngoài dự kiến. Bởi vậy, quá trình học tiến sĩ cũng rèn luyện cho nghiên cứu sinh ý chí mạnh mẽ, vượt lên nghịch cảnh và lòng kiên trì, bền bỉ hiếm có ở bất cứ chương trình học nào.

NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ BẬC HỌC

1) Học xong thạc sĩ rồi không biết nên làm gì, có nên học lên tiến sĩ không?

KHÔNG! Tiến sĩ là một bậc học hoàn toàn khác so với các bậc học trước đây. Nó không phải như học hết lớp 1 rồi lên lớp 2, lớp 3… mà chuyển từ thạc sĩ lên tiến sĩ là một bước đi lớn và khác hoàn toàn. Nếu bạn không đam mê nghiên cứu ở một ngành hẹp đủ để bạn có thể theo đuổi nó 4 đến 10 năm thì không nên học lên tiến sĩ. Thành thật mà nói, nếu bạn học xong một bằng thạc sĩ rồi mà chưa biết làm gì hoặc cảm thấy vẫn muốn học thêm thì có thể học tiếp một bằng thạc sĩ nào phù hợp hơn hoặc học thêm chứng chỉ nào đó khác. Đừng học lên tiến sĩ chỉ vì bạn không biết làm gì cho tương lai.

2) Bằng cấp cao tương đương với cơ hội lớn?

Không hẳn. Đúng là ở một số vị trí, bằng cấp cao sẽ cho bạn nhiều lợi thế hơn. Tuy nhiên, ở một số vị trí khác, bằng cấp cao khiến bạn phải cạnh tranh ở cấp độ cao hơn, bị đánh giá ở mức kỳ vọng lớn hơn, và thậm chí một số nơi còn không tuyển vì bạn có bằng cấp quá cao hơn mức yêu cầu của họ. Vì vậy, đừng nghĩ rằng cứ có bằng cấp cao là cơ hội sẽ tự đến với mình một cách dễ dàng.

Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn có cái nhìn thực tế và đúng nhất về 2 câp học này đê bạn có thể trang bị những kiến thức, kĩ năng để đi tiếp trên con đường kiến tạo giấc mơ cũng như thực hiện tâm nguyện của chủ tịch Hồ Chí Minh: "học, học nữa, học mãi"