Một số sinh viên hỏi thầy về sách để tự học tiếng Anh. Thầy không hiểu ý tự học của các bạn là như thế nào nên cũng không biết trả lời sao. Tự học là học một mình, không cần ai? Chỉ cho bạn cuốn sách hay rồi bạn tự học?
Nay bàn một chút về sự “tự học” để các bạn hiểu rõ thêm.
Trong tiếng Anh, các bạn có từ “self-study”, nghĩa là (sự/việc) tự học. “Self-“ là tiếp đầu ngữ (prefix), nghĩa là “bởi chính bản thân, tự thân”. Dựa vào cách cấu tạo từ này, các bạn tạo ra những danh từ có nghĩa (gần) tương đương, ví dụ như “self-education”, “self-learning”, và “self-teaching” hoặc những tính từ như “self-educated” hay “self-taught”.
Nếu hiểu theo nghĩa hẹp trong từ điển Cambridge, thì “tự học” là học một mình, học ở nhà (a way of learning about a subject that involves studying alone at home, rather than in a classroom with a teacher).
Tuy nhiên, hiểu rộng ra thì không chỉ có vậy. Thầy cho rằng “tự học” là quá trình diễn ra liên tục, không giới hạn không gian hay thời gian học tập. Không phải cứ học một mình hay học ở nhà mới là tự học. Sự “tự học” thậm chí có thể diễn ra ngay khi học viên đang nghe giảng trong lớp. “Tự học” cũng có thể xem là làm chủ trong tư duy, tự vận động bên trong của người học để chuyển “thông tin” thành “kiến thức”.
Sự “tự học” bắt nguồn từ “động lực” (motivation) của bản thân người học. Quá trình học tập chỉ thực sự bắt đầu khi người ta có động lực học tập đủ lớn. Việc học tập đúng nghĩa cũng chính là “tự học”. Nói đến việc học, cũng chính là đã bao hàm ý thức “tự giác” ở bên trong.
Đối với người trưởng thành, việc học phải xuất phát từ bên trong mỗi người, và thành công hay thất bại của việc học phụ thuộc phần nhiều vào bản thân người ấy. Nếu một người nào đó có động lực đủ lớn cho việc học, thì “tự học” là điều hiển nhiên.
Dù là phương Đông hay phương Tây, việc học tập của mỗi cá nhân đều nằm ở chỗ chữ “tự”; “tự thức”, “tự nguyện”, và “tự giác”.
Chính vì lý do này, thầy cho rằng học tập là việc rất thiêng liêng, là nhu cầu chứ không phải nghĩa vụ.
Xin nói thêm, giáo dục Tây phương đưa ra khái niệm “learner-centered” (lấy người học làm trung tâm).
Cá nhân thầy cho rằng, đây là việc không cần thiết, cũng có thể là sự khủng hoảng nội tại xuất phát từ nhận thức của giáo viên. Về phần người học, nếu chưa nhận thức được tầm quan trọng của bản thân mình (trung tâm của việc học) và tầm quan trọng của sự học; chưa sẵn sàng, chưa có đủ động lực, chưa có sự “tự thức”, “tự nguyện” và “tự giác”, dù có học như thế nào cũng không hiệu quả.
NHỮNG YẾU TỐ THEN CHỐT QUYẾT ĐỊNH HIỆU QUẢ VIỆC TỰ HỌC WRITING
Tuy nhiên, chỉ có động lực là chưa đủ cho việc (tự) học. Còn phải có một yếu tố đối xứng không thể thiếu, đó chính là “sự chỉ dẫn ban đầu” (initial instruction). Nếu không có những chỉ dẫn, giảng dạy và định hướng ban đầu, việc “tự học” vô cùng khó khăn, thậm chí không đạt được kết quả mong đợi.
Thông thường, học viên có thể tìm sự hướng dẫn ban đầu ở giáo viên (giỏi). Cũng có khi, việc học tập được truyền cảm hứng và dẫn dắt bởi những trang sách hay một đoạn video v.v.
Những cá nhân có tố chất học tập thiên bẩm cũng cần phải có sự hướng dẫn, rèn giũa, dẫn dắt và tác động từ những yếu tố bên ngoài, cho đến khi “đủ lông đủ cánh”.
Có câu: “Kinh thư vạn quyển không bằng minh sư chỉ điểm”. Thầy nghĩ câu nói này nhiều phần đúng. Tìm được “minh sư” là việc khó khăn vô cùng.
Dạy và học (hay tự học) có vai trò đối xứng và phải luôn đi đôi với nhau. Hai điều này không thể tách rời; có chăng sự khác biệt nằm ở “tỷ lệ phần trăm” của sự dạy và học (hay tự học) như thế nào. Tùy thuộc vào tố chất người học, đặc điểm môn học, điều kiện học tập v.v. và năng lực giáo viên mà có “tỷ lệ phần trăm” cân bằng giữa dạy và học.